wtorek, 22 maja 2012

Znaczenie i rola otwartości w komunikacji międzyludzkiej


Jednym z podstawowych zagadnień współczesnej psychologii jest problematyka otwartości interpersonalnej, rozumianej jako mechanizm regulacji zachowań interpersonalnych. Współcześni autorzy stwierdzają, że jednym z podstawowych warunków, który określa przebieg procesu komunikacji interpersonalnej jest wzajemna otwartość partnerów interakcji. Spotykamy różne sposoby definiowania tego pojęcia.

 Otwartość interpersonalna najczęściej definiowana jest jako ujawnienie siebie, jako wyrażanie osobistych treści w formie przekazu werbalnego (wypowiedzi) lub poprzez przekaz niewerbalny (ucisk dłoni, odepchnięcie, odwrócenie głowy, przytulenie itp.) Według Johnsona (Dionsona) być otwartym tzn. dzielić się z inną osoba tym co czujemy wobec tego co ona zrobiła lub powiedziała albo co czujesz wobec zachodzących wydarzeń.

 Otwartość ma wzbogacić, poszerzyć wiedzę partnerów o sobie, w celu rozszerzenia wzajemnych kontaktów. Autorzy Ci stwierdzają, że to czy ludzie z obcy sobie staną się bliskimi przyjaciółmi zależy w dużym stopniu od tego w jakim zakresie pozwalają sobie na wzajemne poznanie, oraz w jakim zakresie zdolni są do odsłonięcia ważnych i sztywnych treści swego „ja”, swej osoby. To w jakim zakresie ujawniamy się w kontaktach interpersonalnych daje nam informacje czy właściwie będzie utrzymywanie dalszych kontaktów z osobą. Wyróżnić można następujące aspekty otwartości w kontaktach międzyludzkich: - głębokość otwartości – decyduje ona o poziomie intensywności przekazywanych treści partnerowi, - selektywność otwartości – jej wskaźnikiem, przejawem jest dobór osób którym jednostka ujawnia się, - szczerość otwartości – decyduje o tym z jakich dziedzin życia (doświadczenia) partnerzy odsłaniają swoje przeżycia „ja”, Należy zwrócić uwagę, że stosunkowo często z szerokim zakresem ujawnianie się partnerów nie występuje głębokie otwieranie się. Podejmowanie dużej liczby tematów dotyczących siebie doprowadza to do powierzchowności, braku rzetelnego ich przedstawiania. Jest prośba odwrócenia uwagi od spraw istotnych dla osoby ujawniających się stanowi jedynie pozory otwartości.

Dlatego diagnoza (rozpoznanie) poziomu otwartości danej osoby, powinna obejmować wszystkie wymienione jej aspekty (wymiary) głębokość, selektywność, zakres. W kontaktach międzyludzkich obowiązuje tzw. zasada wzajemnej otwartości. Można ją sprecyzować następująco: „wiem, że wobec siebie mogę być sobą, Ty postaraj się być takim samym”. Ujawniając swoje najistotniejsze doświadczenia oczekujemy, że zobowiązuje to rozmówcę do autentycznego pozbawionego maski zachowania. Wzrost stopnia intymności wypowiedzi osoby, która inicjuje komunikację, powoduje wzrost intymności zwierzeń rozmówcy. Odkrywanie składników obrazu własnej osoby bywa przeważnie trudne, ponieważ oprócz tzw. stron mocnych naszego „ja” obejmuje również słabe strony osoby ujawniającej się. Ważne jest ażeby partnerzy wzajemnie zaakceptowali zarówno swoje osiągnięcia, kompetencje, trudności czy niepowodzenia życiowe. Stwierdzono na podstawie licznych eksperymentów obserwacji, że zasada ta nie obowiązuje w następujących sytuacjach: - gdy istnieją duże różnice w statucie społecznym partnerów np. szef – pani sprzątająca, - gdy istnieje określona relacja zależności ról, które spełniają partnerzy rozmowy np. lekarz – pacjent, - gdy osoby chłodne emocjonalnie spotykają jednostki ujawniające informacje intymne wobec nich, Zakres i głębokość otwartości w relacji (ja – ty) zależy zdaniem psychologów od tzw. „granicy psychologicznej” między partnerami. Oznacza to, że jeżeli partnerzy są przekonani, że ujawnione wzajemnie informacje nie zostaną przekazane innym osobom ( granica jest nie przepuszczalna) to wówczas są gotowi do pogłębionej otwartości ujawnia najbardziej intymne przeżycia i doświadczenia.


Natomiast jeśli granica jest nieszczelna (przepuszczalna) to powstrzymuje od pogłębionej i szerokiej otwartości partnerów. Różnice indywidualne między ludźmi w zakresie poziomu ujawniania się: Z dotychczasowych badań wynika, że poziom otwartości interpersonalnej związany jest ze stałymi właściwościami człowieka takimi, jak: - płeć - cechy osobowości - samoocena - tendencje neurotyczne - poziom lęku W wielu badaniach stwierdzono, że istnieje zależność między płcią a zakresem ujawniania własnego „ja”. Okazuje się, że kobiety wykazują większą gotowość do ujawnienia swoich przeżyć i doświadczeń. Dotyczy to zarówno sukcesów, osiągnięć jak też niepowodzeń i konfliktów. Natomiast mężczyźni ukazują mniejszą gotowość do ujawniania „ja” i to otwieranie się dotyczy sprawności fizycznej, sukcesów zawodowych oraz powodzenie w sferze seksualnej. Dokonano też analizy zakresu i treści otwierania się kobiet i mężczyzn we wczesnym okresie dorosłości. Wobec osób najbliższego otoczenia (matka, sympatia, kolega). Okazuje się, że kobiety przekazują swoje intymne treści przede wszystkim matce w mniejszym stopniu siostrze i sympatii. Natomiast na niższym poziomie ujawniają się wobec brata, ojca czy kolegi. Kobiety w większym zakresie niż mężczyźni podają nieprawdziwe informacje swojej sympatii (tłumacząc, że chcą tak uniknąć konfliktów). Mężczyźni nieprawdziwe informacje przekazują rodzicom, kolegom, sympatii. Zwłaszcza chcą ukryć informacje dotyczące stanu zdrowia, niepowodzeń w sprawach z partnerem. Ujawnianie własnego „ja” a zdrowie psychiczne Podejmowane są próby ustalenia związku między poziomem ujawniania siebie w kontaktach interpersonalnych a zdrowiem psychicznym jednostki. W literaturze spotykamy zróżnicowane odpowiedzi na to pytanie: czy niezdolność do bycia otwartym wiąże się z zaburzeniami emocjonalnego i społecznego funkcjonowania człowieka, czy i w jakim stopniu powodują patologiczne następstwa. Psychologowie humanistyczni: Rogers, Maslow, May – twierdzą, że otwartość w relacjach interpersonalnych jest objawem zdrowia psychicznego jednostki, dobrego jej przystosowania do środowiska w którym funkcjonuje. Natomiast nie zdolność do odwzajemnienia otwartości, wymienieni autorzy traktują jako istotną przyczynę powstawania zaburzeń psychicznych. Ukrywanie swojego „ja” publicznego powoduje to stan permanentnego stanu fizjologicznego i psychicznego, ponieważ w każdej chwili ukrywane elementy własnej osoby musza zostać zdemaskowane przez innych. Jednostka przezywa lęk, że jej prawdziwe ja może wymknąć się spod jej wzmożonej kontroli, a fałszywa maska nieskutecznie ukrywa to kim jest rzeczywiście. Należy zwrócić uwagę na negatywne konsekwencje otwartości interpersonalnej.

 W literaturze przedmiotu spotykamy poglądy, których autorzy zdecydowanie podkreślają wartość otwartości interpersonalnej, są również sprawozdania z badań, których wykazano negatywne koronacje między poziomem ujawniania się a przystosowaniem emocjonalno – społecznym jednostki do środowiska. Wykazano również, że nadmierna otwartość może spowodować odrzucenie tej osoby ze strony partnera, utratę niezależności osobistej, ingerencję we własne życie jednostki. Na tym tle podjęto próbę określenia tzw. otwartości właściwej wskazano, że istnieje krzywa – liniowa zależności między otwartością a zdrowiem psychicznym jednostki. Zarówno zbyt mała jak i nadmierna wytrwałość może wskazywać na zaburzenia emocjonalne jednostki. Nadmierne ujawnianie się wobec nas jest symptomem jego dążenia do zbyt bliskich kontaktów z nami, bądź też stanowi tendencję do kontrolowania naszego zachowania. Osoba taka stosunkowo często ma trudności w nawiązywaniu kontaktów i jest mało selektywna w doborze partnerów i ujawniania swoich doświadczeń. Takie zachowania budzą podejrzliwość, niechęć, ludzie unikają takich osób, uważają za nieprzystosowane a ich zachowanie – dewiacyjne. Z dotychczasowych badań wynika, że poziom otwartości w kontaktach interpersonalnych powinien być dostosowany do norm, zasad i standardów społeczeństwa, obowiązujących w danym środowisku, w którym jednostka nawiązuje kontakt z partnerem.

Należy jednak uwzględnić poziom znajomości, jego sytuację społeczną, rodzinną, tak na przykład wysoka otwartość o intymnym charakterze wobec osób obcych jest uznawana przez opinię społeczna za symptom nieprzystosowania emocjonalnego. Za właściwą uważana jest otwartość wobec osób znaczących tzn. nauczycieli, rodziców, osoby pełniącej ważne funkcje społeczne. Pełnione role zawodowe, funkcje i obowiązki społeczne przez partnerów interakcji określają okres, głębokość treści ujawniany ze swojego „ja”. Ludzie lubią raczej te osoby, które ujawniają bardziej pozytywne niż negatywne informacje o sobie, jest to ważne w początkowy okresie znajomości. Przekazywanie partnerowi swoich słabych stron może spowodować tendencje do urwani kontaktu. Natomiast jeżeli znajomość z danym partnerem przekształca się w bliski przyjacielski kontakt to ujawnianie mu cech negatywnych uznawane jest jako przejaw szacunku do jego osoby.

zródło:http://www.sciaga.pl/tekst/36044-37-znaczenie_i_rola_otwartosci_w_komunikacji_miedzyludzkiej

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz